Co zobaczyć na Białorusi? Mereczowszczyzna i Pałac Pusłowskich – zapomniane Kresy

Mereczowszczyzna (Мерачоўшчына) to wyludniona wieś na Białorusi leżąca w obwodzie brzeskim. Mało kto wie, że to właśnie tutaj urodził się Tadeusz Kościuszko 🙂 Najlepiej odwiedzić to miejsce w drodze do pięknego sapieżyńskiego pałacu, w części ruiny w Różanej.

Dworek Kościuszków

W I połowie XVIII stulecia tereny Mereczowszczyzny, wraz z folwarkiem były własnością Sapiehów. Od 1733 r. należały już one do pułkownika, miecznika województwa brzeskiego litewskiego Ludwika Tadeusza Kościuszki, który początkowo był jego dzierżawcą, a później przejął go na poczet długów. 4 lutego 1746 r. w tutejszym dworku urodził się Tadeusz Kościuszko – ochrzczony jako Andrzej Tadeusz Bonawentura w kościele Świętej Trójcy.

Po 1795 r. tereny te zostały włączone do zaboru rosyjskiego, a do Polski wróciły dopiero w 1918 r. W czasie II wojny światowej ziemie te były najeżdżane zarówno przez armie sowiecką, jak i niemiecką. W 1942 r. dom, w którym narodził się Kościuszko został spalony przez radzieckich partyzantów.

W 1966 r. w Stanach Zjednoczonych powołano Komitet Odbudowy Domu Rodzinnego Kościuszki. Przyczynił się on do rekonstrukcji dworku Kościuszków, która rozpoczęła się w 2003 r. Na początku przeprowadzono badania archeologiczne i na odkrytych fundamentach rozpoczęto odbudowę. Jest to więc projekt stosunkowo młody, potrzeba więc czasu, aby w świadomości społeczeństwa ugruntowała się informacja o istnieniu dworku. Koszty odbudowy w większości sfinansowano z funduszy obwodu brzeskiego, skorzystano także ze wsparcia ambasady Stanów Zjednoczonych w Mińsku. Rekonstrukcja przebiegła dość szybko i zakończyła się po roku uroczystym otwarciem budowli. Budując dworek wzorowano się na starych rysunkach z XX wieku i późniejszych fotografiach. Nie przypominał on jednak wielkich, majestatycznych pałaców magnackich. Był to budynek jednoparterowy, zbudowany z bali, z niewielkim gankiem, pokryty strzechą…nie prezentował się okazale.

Pomysłodawcy zadbali także o odtworzenie okolicy dworku, dzięki czemu możemy rzeczywiście poczuć się jak we wsi z II połowy XVIII wieku. Obok wybudowano budynki gospodarcze, ocembrowaną studnię, a nawet (!) psią budą. Nawet pobliski staw został zagospodarowany. Niedaleko wybudowano piętrowy budynek restauracyjny “U Tadeusza” nawiązujący stylem architektonicznym do dworku.

Przed budynkiem postawiono sporych rozmiarów kamień, na którym umieszczono płaskorzeźbę z portretem Kościuszki i napisem w języku białoruskim. W wolnym tłumaczeniu brzmi on: 1746.04.02. – 1817.15.10. Tutaj, na uroczysku Mereczowszczyzna, urodził się Andrzej Tadeusz Bonawentura Kaściuszko, wielki syn ziemi białoruskiej, który w przyszłości został bohaterem narodowym Polski, USA, Honorowym Obywatelem Francji. Wdzięczni potomni. Warto zwrócić uwagę na dziwaczny zapis dat, po roku wymieniony został dzień, nie miesiąc.

Aktualnie we dworku znajduje się muzeum. Każda z izb została w zagospodarowana, jednak większość prezentowanych eksponatów nie jest oryginalna. Głównie to różnego rodzaju reprodukcje (choć należy podkreślić wykonane starannie i ciężko na pierwszy rzut oka stwierdzić, że to kopie), wystawki związane z Tadeuszem Kościuszko czy jego rodziną. Na ścianach wiszą kopie różnych obrazów.

Dość interesujące są fotokopie obrazów i rysunków Tadeusza Kościuszki, które zostały przez niego wykonane w trakcie nauki na Akademii Sztuk Pięknych w Paryżu w latach 1769-1774. Wartą uwagi z pewnością jest oryginalna, kamienna podłoga w piwnicy (choć kaloryfer wiszący na samym środku poraża…). Tutaj znajduje się ekspozycja różnych sprzętów domowych i gospodarczych, w tym niektórych oryginalnych, np. kołowrotki.

Ostatnio przy dworku został odsłonięty pomnik Tadeusza Kościuszki.

Mimo pewnych niedociągnięć dworek Kościuszki na Mereczowszczyźnie z pewnością jest ciekawym miejscem dla turystów, zwłaszcza Polaków, Litwinów i Białorusinów. Trudność może jednak sprawić dojazd w to miejsce. Najlepiej podjechać tu samochodem, a później udać się w dalszą podróż do Różnej.

Pałac Pusłowskich w Kosowie

Dosłownie kilka kroków od dworku Kościuszków dzieli nas od innego pięknego zabytku – w części odrestaurowanego neogotyckiegopałacu Pusłowskich w Kosowie!

Pałac powstał w 1838 r. i był własnością rodziny Pusłowskich. Projekt wykonał Franciszek Jaszczołd, a w pracach pomagali mu Władysław Macroni i Franciszek Żmurko, który zajął się urządzeniem wnętrza. Budowę rozpoczął Kazimierz Pusłowski, a zakończył ją w 1840 r. jego syn – Waldemar. Pałac został skonfiskowany po udziale przedstawicieli rodziny w powstaniu styczniowym i przekazany został Trubeckim. W czasie I wojny światowej został uszkodzony.

Na temat pałacu krąży kilka legend. Podług pewnej z nich w jednym z pokojów znajdowała się szklana podłoga, a pod nią akwarium – wywoływało to szok wśród gości. Inna mówiła, że Pusłowscy posiadali w domu lwa, który krążył w nocy po pałacu i chronił budynek przed kradzieżami dokonywanej przez służbę. Podania wspominają także o biegającym po zmroku po ruinach, wyrywającym sobie włosy z głowy i krzyczącym wnuku Kazimierza Pusłowskiego. Przegrał on budowlę w karty…

Wielu obawiało się, że nie dojdzie do odbudowy tego pałacu, ponieważ położony jest na uboczu wszystkich szlaków turystycznych. Wydaje się jednak, że razem z dworkiem Kościuszki będzie tworzył nową trasę w trakcie wycieczek z Mińska i okolic do Różanej. Po zakończeniu remontu w pałacu Pusłowskich ma powstać muzeum, ośrodek kultury oraz kompleks hotelowo-konferencyjnym. W marcu 2019 r. udostępniono do zwiedzania 5 sal. Co pocieszające władze Białorusi zaczynają inwestować w tego rodzaju zabytki. W tym roku będzie także trwał dalszy remont pałacu w Różnej.